Les 3.1 | Verschillende soorten boeken

Les 3.1 | Verschillende soorten boeken

Tijdsinvestering: Les 7 minuten | Opdracht 10 minuten

Bij fictieonderwijs wordt er nog vaak alleen gedacht aan het lezen van verhalende fictie. En meestal zijn die boeken best wel dik. Maar er is veel meer mogelijk! Zeker in de onderbouw zou ik niet heel strikt zijn en leerlingen naast jeugdromans ook zeker andere genres aanreiken en laten ervaren.

Novelles, shorties en leessnacks

Allereerst bespreek ik hier een relatief nieuw soort boeken dat door een aantal uitgevers op de markt gebracht is om de drempel om te gaan lezen voor jongeren verlagen. Deze boeken bevatten verhalende fictie, zijn dun, toegankelijk geschreven door bekende jeugdboekenauteurs, soms erg spannend en gaan over voor jongeren herkenbare onderwerpen.

Novelles van uitgeverij Kluitman
Uitgeverij Kluitman geeft sinds enkele jaren novelles uit. Die novelles zijn rond de honderd paginau2019s dik en bevatten spannende verhalen, geschreven door bekende jeugdboekenauteurs zoals Marlies Slegers, Eva Burgers, Marion Pauw en Chinouk Thijssen, winnaar van de Prijs dan de Jonge Jury 2022. Deze boekjes kunnen leerlingen met een leesweerstand in korte tijd een positieve leeservaring bieden. Een fijne ontwikkeling met betrekking tot de novelles is dat er de laatste tijd meer titels verschijnen waarin een jongen de hoofdpersoon is, zoals inu00a0Get outu00a0van Juultje van den Nieuwenhof,u00a0Gegijzeldu00a0van Chinouk Thijssen, Slipjacht van Jowi Schmitz en Wat we niet zeggen van Nadine Swagerman.

Shorties van uitgeverij Blossom Books
Voor wie wel graag mooie verhalen leest, maar (nog) geen zin heeft in honderden paginau2019s, zijn er de Blossom Books shorties. Ze zijn iets dikker dan de novelles van Kluitman, maar nog steeds erg toegankelijk. In tegenstelling tot de novelles van Kluitman is het niet de spanning in het verhaal die de lezer door het boek heen trekt, maar de ontwikkeling van de hoofdpersonages. Hierdoor is het minder geschikt voor jongeren met weinig of geen leeservaring, maar meer voor leerlingen die eerder gelezen hebben en het gevoel weer terug moeten krijgen. In deze reeks zijn verschenen: Het zusje vanu00a0en Grijs van Carlie van Tongeren,u00a0De tweede stem van Elin Meijnen, Wees Lucie van Astrid Boonstoppel enu00a0Het Penthouse van Lotte Boot.

Best of YA XSu00a0
De uitgever brengt deze verhalen op de markt als een leessnack. Ook deze boekjes zijn niet dikker dan honderd paginau2019s, waardoor je een drempel wegneemt bij leerlingen die een leesweerstand ervaren. De verhalen gaan over zeer diverse onderwerpen. Er zijn drie (totaal verschillende) verhalen over rouw; namelijk Mijn nacht met Vedder van Buddy Tegenbosch, Voor Yasmin van Esther Walraven en Wat gebeurde er met David? van Henk Hardeman. Daarnaast schreef Mirjam Mous twee verhalen voor deze serie: Girl 6, een verhaal met dezelfde sfeer en onderwerpen als het populaire Boy 7u00a0en Welkom in Smartpark, over vier jongeren die vast komen te zitten op een op hol geslagen slim pretpark. Oo verscheen er een spannende whodunnit van Danielle Bakhuis: De laatste uren van Josephine Donkers. Het aantal leessnacks loopt nog steeds op en is een fijne aanvulling op de andere dunne boekjes die met name spannend zijn (Kluitman Novelles en Misdadig Goed-reeks) of wat meer leeservaring vereisen (Blossom Books Shorties).u00a0

Luitingh-Sijthoff: Misdadig Goed-reeks
Sinds de zomer van 2023 geeft uitgeverij Luitingh-Sijthoff ook dunne boekjes uit die geschikt zijn voor de minder ervaren lezers. Deze YA-thrillers zijn spannend lezen vlot door. Ze komen in leesbaarheid en thema’s overeen met de novelles van uitgeverij Kluitman. Jennefer Mellink schreef Wordt vervolgd... Een verhaal over een meisje dat met haar ouders tijdelijk in een caravan woont, terwijl hun nieuwe riante woning wordt gebouwd. Er gebeuren allerlei vreemde dingen en dat lijkt steeds minder op toeval. Daarnaast schreef Juultje Kofferman (eerder schreef ze onder de naam Juultje van den Nieuwenhof) het actueleu00a0Nomen Nescio, over Brent. Hij keek altijd erg op tegen zijn broer, maar sinds die zich heeft aangesloten bij de extreem-rechtse groep Nomen Nescio knaagt er iets bij Brent. Helemaal nadat hij kennis heeft gemaakt met Hiba, een meisje dat in het asielzoekerscentrum woont. u00a0

Uitgeverij Eenvoudig Communiceren
Tot slot een speler die zich al langere tijd richt op minder ervaren lezers: uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Zij brengen dunne, zeer leesbare boekjes uit die in taalgebruik eenvoudiger zijn dan de titels die ik hierboven heb genoemd. Hierdoor zijn ze niet voor alle leerlingen geschikt, maar vooral voor vmbo-leerlingen en leerlingen met een taalachterstand. Er zijn diverse reeksen, zoals u2018Boeken Boeienu2019: een reeks met spannende, gemakkelijk te lezen boeken over herkenbare onderwerpen. In deze boeken zijn schooltaalwoorden verwerkt. Daarnaast laat Eenvoudig Communiceren bekende YA-titels u2018hertalenu2019 in toegankelijke taal. Hetzelfde verhaal, maar in een makkelijkere uitvoering. Deze titels zijn dus niet voor alle leerlingen, maar voor diegenen die zeer veel moeite hebben met lezen en een beperkte woordenschat hebben. De uitgaven van Eenvoudig Communiceren zijn voor hen een hele goede eerste stap.

Non-fictie

Voor leerlingen die weinig met verhalende fictie hebben, maar wel geu00efnteresseerd zijn in bepaalde onderwerpen, kan non-fictie een prettig genre zijn. Deze leerlingen, die in eerste instantie een leesweerstand ervaren, lezen vaak wel een informatief boek. Er ontstaat een positieve leeservaring en de leerling maakt aardig wat leeskilometers. Wat veel mensen zich niet realiseren, is dat je in non-fictie vaak ook kenmerken van verhalende fictie vindt. Het mysterie van niks is een informatief boek over het heelal dat is geschreven door Jan Paul Schutten en geu00efllustreerd door Floor Rieder. In dit boek gebruikt de auteur bijvoorbeeld talloze metaforen om de materie uit te leggen. Het zijn literaire kenmerken die je ook in verhalende fictie tegenkomt en waar de leerling op deze manier alvast kennis mee maakt.

Als de leerling over de drempel is en een boek over een bepaald onderwerp heeft gelezen, help hem of haar dan verder naar een fictief verhaal over dat onderwerp. Na het lezen van Toen het oorlog was van Annemiek de Groot ea., een prachtig informatief boek over de Tweede Wereldoorlog, kun je D-day van Alan Gratz of Het meisje met de vlechtjes van Wilma Geldof tippen. Beide titels zijn spannende verhalen die zich afspelen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Biografieu00ebn

Ook biografieu00ebn zijn populair. Met name die over voetballers zoals Nouri laten jongeren lezen, maar ook het boek over de artiest Billie Eilish kan deze doelgroep interesseren. Dit blijkt ook uit onderzoek van Stichting Lezen naar de leescultuur van jongeren (2021). Het grootste deel van de voor dit onderzoek ondervraagde jongeren heeft wel eens een boek gelezen over een bekende sporter, acteur of influencer.u00a0

Deze boeken kunnen een uitstekende opstap zijn naar andere verhalen. Van non-fictie over een sporter kun je een leerling begeleiden naar fictie over sport, zoals bijvoorbeeld Match van Buddy Tegenbosch. Niet alle boeken lijken in eerste instantie geschikt, maar bieden zeker mogelijkheden. In Billie Eilish vind je bijvoorbeeld vooral veel fotou2019s en weinig tekst, maar je kunt de leerling vervolgens wel uitdagen om het verhaal dat de artiest via de fotou2019s vertelt, zelf op te schrijven. Vervolgens kun je ze een boek geven waarin de teksten van Billie Eilish een rol spelen, zoals Stief van Marion Pauw.

Tijdschriften

Hebben jongeren een hele grote leesweerstand en is de drempel naar boeken echt te hoog? Dan kun je ook met tijdschriften beginnen. Laat ze wennen aan het lezen van langere artikelen dan de berichten op sociale media en denk aan tijdschriften over onderwerpen die aansluiten bij de interesses van de leerling. De tijdschriften hoeven niet op jongeren gericht te zijn. En willen ze de Donald Duck lezen? Prima, verras ze een volgende keer met een interessante en meer uitdagende graphic novel. Denk aan Nimona (dit is inmiddels ook en serie op Netflix) of Jane, de vos en ik.u00a0 Zo maak je de stap naar een jeugdroman steeds kleiner.

Graphic novels en stripverhalen

Ook graphic novels en stripverhalen bevatten volop kenmerken uit jeugdromans waar je leerlingen over na kunt laten denken. Daarnaast is de relatie tussen beeld en taal een interessant gespreksonderwerp.

Graphic novels zijn er in verschillende niveaus. De prins en de naaister is een modern sprookje, toegankelijk en vlot te lezen, net zoals Heartstopper. Deze serie is om meerdere redenen interessant voor het leesonderwijs. Jongeren die bekend zijn met de Netflix-serieu00a0Heartstopper kunnen in de graphic novels verder lezen, omdat nog niet alle delen op Netflix staan. Daarnaast zijn er ook novelles over de hoofdpersonen Nick en Charlie verschenen, zoals Deze winter. Op een laagdrempelige manier begeleid je leerlingen van een Netflix-serie, via een graphic novel naar een eenvoudig leesbaar verhaal met bekende personages.u00a0

De graphic novel Noem me Nathan is iets minder toegankelijk, want als je het verhaal goed wilt kunnen interpreteren, is het nodig dat je tussen de regels doorleest en de gebeurtenissen in de context kunt plaatsen. Niet alles wordt expliciet benoemd of getoond.

Heb je een leerling die geu00efnteresseerd is in geschiedenis? Dan is Dagen van zand van Aimu00e9e de Jongh een prachtige tip, over de gevolgen vanu00a0de Dust Bowl in Amerika in de jaren u201830.u00a0

Dichtbundels

Het is misschien niet het eerste genre waar je aan denkt als je met jongeren werkt, maar dichtbundels biedt veel mogelijkheden. Jongeren schrijven zelf trouwens ook nog regelmatig gedichten, onder andere om hun gevoelens te uiten.

Het is misschien wel even zoeken naar dichtbundels die je in kunt zetten voor deze doelgroep, maar ze zijn er zeker! Jij begint van Kees Spiering, Onbreekbaar van Hans Hagen, Het zout uit je ogen van Miriam Bruijstens en Voor als je stuk bent van Schiavone zijn erg geschikt voor jongeren doordat ze over herkenbare onderwerpen gaan en zowel toegankelijke als uitdagendere gedichten bevatten.u00a0

Luisterboeken

Vergeet ook niet dat er steeds meer luisterboeken zijn. Je kunt jongeren tippen om mee te lezen, terwijl het verhaal wordt voorgelezen. Of gebruik luisterboeken als opstapje naar het zelfstandig lezen. Als ze luisteren naar verhalen kunnen waarderen, ontstaat er misschien honger naar meer en kun je ze naar een boek begeleiden dat niet als luisterboek beschikbaar is, maar wel aansluit bij de interesse.

Tot slot

Lezen je leerlingen door de uitstapjes naar de andere genres met meer plezier? Help ze dan verder naar de verhalende fictie. Sluit aan bij de onderwerpen waar ze graag over lezen en kies een iets dikker boek van dezelfde auteur (van Girl 6 naar Boy 7 bijvoorbeeld). Leesplezier staat voorop, maar wel met het doel de leesmotivatie te stimuleren, zodat je leerlingen kunt begeleiden naar verhalende fictie die complexer is en meer uitdaging biedt.

Opdracht

  1. Hoe keek jij voor deze les naar andere genres dan verhalende fictie?
  2. Is jouw visie daarop door deze les veranderd? Op welke manier?
  3. Hoe ga jij andere genres inzetten in jouw lessen? Laat je leerlingen alleen in deze boeken lezen tijdens vrij lezen? Of mogen ze er ook boekopdrachten bij maken? Geldt dit voor alle leerjaren?